W dniu 13 grudnia 2024 r. na terenie Unii Europejskiej zaczęło obowiązywać nowe Rozporządzenie 2023/988 – GPSR, czyli o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej ma ono dążyć do zapewnienia zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, a także funkcjonowania rynku wewnętrznego w stosunku do produktów, które są przeznaczone dla konsumentów (motyw 4 rozporządzenia). W polskim krajowym porządku prawnym prace nad projektem ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów wciąż trwają i ich przyjęcie przez Radę Ministrów planowane jest na pierwszy kwartał 2025 r.[1] Rozporządzenie jednak już obowiązuje, a dotyczy większości branży e-commerce. Na co zatem zwrócić uwagę? Jakie są wymagania? Jakich produktów dotyczy rozporządzenie?
Rozporządzenie GPSR (General Product Safety Regulation) z dnia 13 maja 2024 r., czyli rozporządzenie w sprawie ogólnego bezpieczeństwa produktów stanowi zmianę dla rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012, dyrektywy 2020/1828 oraz uchylenie dyrektywy 2001/95/WE i dyrektywy Rady 87/357/EWG. Rozporządzenie GPSR dotyczy produktów, które są wytwarzane na terenie UE, ale również tych importowanych z państw trzecich. Przypomnę, że przepisy przyjmujące kształt rozporządzenia mają zasięg na teren całej Unii i jest bezpośrednio stosowana w każdym kraju członkowskim.
Przepisy nowego rozporządzenia unijnego dotyczą praktycznie całej branży e-commerce, gdyż wymagania i obowiązki muszą zostać spełnione przez importerów, producentów, dostawców, dystrybutorów, a także internetowe platformy handlowe, oraz wszystkie podmioty gospodarcze sprzedające na odległość. Art. 2 rozporządzenia 2023/988 wskazuje, że nie ma ono zastosowania jedynie do:
Krótki w treści art. 5 GPSR stanowi ważny odnośnik dla całego rozporządzenia, gdyż stanowi on właściwie najważniejszy przepis rozporządzenia. Przedstawia on ogólne wymaganie bezpieczeństwa, a mianowicie zaznacza, że „podmioty gospodarcze mogą wprowadzać do obrotu lub udostępniać na rynku tylko produkty bezpieczne”.
W celu ocenienia czy produkty są bezpieczne należy wziąć pod uwagę następujące aspekty (art. 6 GPSR):
Oznacza to, że przed wprowadzeniem produktu do obrotu należy w pierwszej kolejności ocenić, czy produkt jest bezpieczny, uwzględniając powyższe czynniki.
W Polsce, zgodnie z projektem ustawy organem, który będzie sprawował nadzór w kwestii bezpieczeństwa produktów będzie Prezes UOKiK. Kontrole będą przeprowadzane przez inspektorów Inspekcji handlowej. Wojewódzcy Inspektorzy Inspekcji Handlowej będą mogli przeprowadzać kontrolę z urzędu lub też w efekcie doniesienia-skargi złożonej np. przez konsumenta. W założeniach projektu ustawy będzie on mógł dokonywać również kontroli zdalnej dla produktów sprzedawanych na odległość[1].
Rozporządzenie GPSR wprowadza określone obowiązki dla podmiotów odpowiedzialnych za wprowadzanie do obrotu i rozprowadzanie produktów konsumpcyjnych. Przewidziane są wymogi dla producentów, dostawców, importerów, dystrybutorów, dostawców internetowych platform handlowych oraz dla handlujących przez internet, czyli podmiotów gospodarczych sprzedających na odległość. Jednym słowem nowe unijne przepisy poszerzają odpowiedzialność za bezpieczeństwo produktów wprowadzanych na rynek dla tych wszystkich wymienionych podmiotów.
Rozporządzanie wymienia liczne wymogi dla producentów produktów. Muszą oni:
Zgodnie z treścią rozporządzenia osobę fizyczną uznaje się za producenta, gdy wprowadza ona produkt pod nazwiskiem, nazwą lub znakiem towarowym danej osoby fizycznej lub prawnej.
Głównym obowiązkiem importerów jest – zanim jeszcze produkt zostanie wprowadzony do obrotu – zapewnienie, że produkt jest zgodny z art. 5 oraz dopilnowanie, że producent dokonał analizy ryzyka i sporządził dokumentację techniczną (art.9 ust. 2) oraz wypełnił obowiązek informacyjny w postaci umieszczenia na produkcie numeru typu, partii lub serii produktu lub innego elementu pozwalającego konsumentowi na identyfikację produktu (art. 9 ust. 5) oraz podał wszystkie potrzebne dane kontaktowe (art. 9 ust. 6). W wypadku, gdy warunki te nie zostaną spełnione importer nie może wprowadzić produktu do obrotu.
Ponadto importerów dotyczą podobne obowiązki jak producentów – oni w równym stopniu są odpowiedzialni za bezpieczeństwo produktu. Należą do nich:
Dodatkowym wymogiem jest zapewnienie, że te etykiety nie będą kolidować i utrudniać z etykietami umieszczonymi przez producenta (np. naklejona jedna na drugiej);
W tej „drabince” odpowiedzialności za bezpieczeństwo produktu dystrybutorom przypada obowiązek weryfikacji czy producent, a także – jeśli to dotyczy – importer spełnili odpowiednie wymagania. Poza wymienionymi powyżej obowiązkami producenta, powinni sprawdzić jeszcze czy dołączył on stosowne instrukcje i informacje na temat bezpieczeństwa produktu. Co do weryfikacji wymagań importera chodzi o:
W przypadku, kiedy dystrybutor stwierdzi brak spełnienia tych wymogów nie powinien on udostępnić danego produktu. Dodatkowym obowiązkiem jest przejęcie odpowiedzialności za produkt, mianowicie muszą oni zapewnić, że warunki przechowywania i transportu produktu są zgodne z ogólnym wymaganiem bezpieczeństwa, w okresie, kiedy to oni ponoszą odpowiedzialność za produkt. Natomiast w razie sytuacji, gdy dystrybutor stwierdzi brak bezpieczeństwa lub ma takie podejrzenie powinien postępować według określonych procedur – natychmiast poinformować dystrybutora i importera, zadbać o podjęcie odpowiednich środków naprawczych oraz za pośrednictwem portalu Safety Business Gateway poinformować organy państw członkowskich (w tym UOKiK).
Wszystkie podmioty gospodarcze, które udostępniają produkty sprzedawane online muszą umieścić w sposób jasny i widoczny dla konsumenta poniższe informacje:
Należy podkreślić, że rozporządzenie wskazuje, że ww. informacje powinny znaleźć się w „ofercie produktu”. Wątpliwości budzi, czy wobec tego należy przy każdym produkcie podawać dane rejestrowe oraz kontaktowe producenta, czy wystarczy, aby umieścić je w zakładce „Kontakt”. Literalne brzmienie przepisu wskazuje jednak, że dane powinny znaleźć się przy każdym produkcie.
Wreszcie pora, aby przyjrzeć się, jaką rolę w tej układance pełnią dostawcy internetowych platform handlowych, czyli platform umożliwiających konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów na odległość na sprzedaż produktów. . W pierwszej kolejności muszą wyznaczyć punkt kontaktowy, który umożliwi bezpośrednią komunikację online z organami nadzoru rynku państw UE w związku z ewentualnymi problemami dotyczącymi bezpieczeństwa produktów. Taki punkt powinien umożliwić konsumentom sprawny, bezpośredni kontakt i szybką komunikację.
Jakie pozostałe obowiązki spoczywają na dostawcach internetowych platform handlowych?
Safety Gate jest unijnym systemem szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych. Wszystkie Państwa członkowskie UE zgłaszają za jego pośrednictwem środki naprawcze podjęte przez ich organy lub też podmioty gospodarcze. Organy krajowe przekazują takie zgłoszenie nie później niż w ciągu 4 dni roboczych po odjęciu środka naprawczego.
Za pośrednictwem Safety Gate mogą również zgłaszać wszelkie aktualizacje, zmiany lub też przypadki wycofania środków naprawczych. Na tym portalu znajduje się również lista niebezpiecznych produktów prowadzona przez Komisję Europejską, do której mają dostęp konsumenci. KE nawet zachęca ich, aby przed dokonaniem zakupu odwiedzili w tym celu Safety Gate. KE opublikowała nawet wskazówki dla kupujących online, aby zakupy odbywały się bezpiecznie. Zachęca w nich również konsumentów do zarejestrowania zakupionego produktu, wtedy będą mogli być informowani o wszelkich problemach z bezpieczeństwem związanych z tym produktem.
Ponadto KE prowadzi również portal Safety Business Gateway, który umożliwia podmiotom gospodarczym i dostawcom internetowych platform handlowych łatwe przekazywanie informacji konsumentom oraz organom nadzoru rynku.
Art. 44 rozporządzenia 2023/988 mówi o tym, że państwa członkowskie mają ustalić odpowiednie sankcje za łamanie przepisów unijnego rozporządzenia dotyczącego ogólnego bezpieczeństwa produktów. Kary mają być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Projekt polskiej ustawy o ogólnym bezpieczeństwie produktów zawiera propozycje sankcji w art. 62-90.
Przykładowo – jeśli producent i importer wprowadzą produkt wbrew art. 5 dyrektywy GPSR, to według projektu będą podlegać administracyjnej karze pieniężnej w wysokości do 1 mln zł. Zaś brak spełnienia przez producenta art. 9 ust. 2, 5 i 6 zakończy się sankcją do 100 tys. zł – chodzi tu o:
Taką samą grzywną zgodnie z projektem zostanie ukarany importer, który dopuściłby produkt, nie sprawdzając czy producent spełnił wyżej wymienione obowiązki.
Dystrybutor, który udostępni na rynku produkt wbrew art. 5, czyli ogólnemu wymaganiu bezpieczeństwa, zostanie według projektu ukarany grzywną w wysokości do 500 tys. zł. Podmiot gospodarczy, który nie wykona obowiązków z art. 19 GPSR (wymienione powyżej obowiązki podmiotów gospodarczych) zapłaci według projektu karę do 500 tys. zł.
Oczywiście powyżej przedstawiono jedynie propozycje sankcji, zawarte w polskim projekcie ustawy. Według założeń ustawa ma zostać przyjęta do końca pierwszego kwartału 2025 r. Rozporządzenie jednak już obowiązuje i ww. obowiązki należy wprowadzić w życie. Na marginesie należy pamiętać, że w Polsce w dalszym ciągu obowiązuje ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym bezpieczeństwie produktów (Dz.U. 2003 nr 229 poz. 2275), której przepisy należy uwzględnić do czasu wprowadzenia nowej ustawy.
[1] https://www.gov.pl/web/premier/projekt-ustawy-o-ogolnym-bezpieczenstwie-produktow.
[1] Projekt dostępny na stronie Rządowego Centrum Legislacji: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12387803/katalog/13072996#13072996
