Regulamin dla platform internetowych – świadczenie usług, dyrektywa Omnibus i akt o usługach cyfrowych a nowe obowiązki dla operatorów platform e-commerce

Platformy internetowe rosną w siłę i stanowią coraz większą część rynku e-commerce. Udostępnienie wielu ofert w jednym miejscu jest dla klientów bardzo atrakcyjną alternatywą. Są miejscem, gdzie możliwe jest zebranie komentarzy i opinii na temat jakiejś usługi, produktu czy sprzedawcy.  Proponują kompleksową obsługę, więc trudno dziwić się ich popularności. Handel, który właściwie staje się e-handlem, wymaga również zapewnienia bezpieczeństwa konsumentom i tym właśnie od jakiegoś czasu zajmuje się Komisja Europejska. Akty prawne takie jak Omnibus czy DSA, a ostatnio także GPSR stanowią najważniejsze przykłady przepisów, jakie mają wpływ na funkcjonowanie tzw. marketplace’ów, czyli najpopularniejszej obecnie odmiany platformy internetowej. Wprowadzają one dodatkowe obowiązki, które są implementowane w praktyce w formie odpowiednich zmian regulaminów platform.

Czym jest platforma internetowa?

Platforma internetowa handlowa jest usługą korzystającą z oprogramowania, w tym strony internetowej, części strony internetowej lub aplikacji, obsługiwanej przez przedsiębiorcę lub w jego imieniu, która umożliwia konsumentom zawieranie umów na odległość z innymi przedsiębiorcami lub konsumentami[1]. Definicję uzupełnia Akt o usługach cyfrowych, który platformę internetową rozumie jako „dostawcę usługi hostingu, który na żądanie odbiorcy usługi przechowuje i rozpowszechnia publicznie informacje” (rozdz. I, art. 2 lit. h). DSA (Digital Service Act) jednocześnie wyłącza z dostawców usługi hostingu te podmioty, których wyżej wymienione działanie stanowi nieznaczną i wyłącznie poboczną funkcję innej usługi (podawanym przykładem jest serwis informacyjny, który pobocznie daje możliwość wstawiania komentarzy).

Pojęcie platformy internetowej jest jednak na tyle szerokie, że na potrzeby tego tekstu chciałbym głównie skupić się na tej odmianie handlowej, która wiąże się z branżą e-commerce.

Regulamin platformy e-commerce to także regulamin sklepu internetowego – RODO, polityka prywatności, obowiązek informacyjny

Poza specyficznymi wymogami, które dotyczą platform internetowych, nałożonych przez akty prawne takie jak Omnibus i DSA, przy tworzeniu regulaminu dla platformy należy pamiętać o całej reszcie przepisów, jakie wiążą się z pisaniem tego dokumentu dla sklepu internetowego. Przepisy prawa, których wypełnienie jest konieczne, aby regulamin platformy był prawidłowy, są liczne. Do tych najważniejszych należą:

·         ustawa o prawach konsumenta;

·         ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów;

·         ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną;

·         prawo komunikacji elektronicznej;

·         Kodeks cywilny;

·         RODO.

Najważniejszą zasadą, jaką powinien kierować się właściciel sklepu internetowego, przy tworzeniu regulaminu jest pamiętanie, żeby nie iść na łatwiznę kopiując go z innych stron. Regulamin to jeden z najważniejszych dokumentów na stronie i pisząc go należy koniecznie wziąć pod uwagę jego specyfikę, co się oferuje na stronie, jakie usługi, produkty. Np. jeżeli konsument może wystawiać opinie na temat usługi lub produktu, trzeba poinformować, kto może je wystawiać – czy każda osoba, niezależnie od tego, czy dokonała zakupu, co zmniejsza wiarygodność tak wystawionych opinii, czy może tylko zweryfikowani nabywcy produktu lub usługi.

W kontekście praw konsumenta trzeba pamiętać o zawarciu odpowiednich formularzy zwrotu, rezygnacji itd. Klient musi być poinformowany w jasny i prosty sposób, co do procesu zakupu oraz o prawach, jakie mu przysługują. Ochrona danych osobowych poprzez RODO, którego wypełnieniem jest przede wszystkim polityka prywatności wraz z polityką cookies, w regulaminie musi również mieć swoje odzwierciedlenie. Obowiązek informacyjny, czyli zawarcie wszelkich niezbędnych informacji o sprzedającym, jest podstawowym obowiązkiem każdego administratora strony. 

Wreszcie należy pamiętać o dwóch sprawach:

• jeśli czegoś nie zawrzemy w regulaminie sklepu internetowego, to nie będziemy tego mogli wymagać od klienta.
• w regulaminie nie możemy zawrzeć czegokolwiek i traktować tego jako nienaruszalnego prawa.

Klauzule abuzywne, czyli niedozwolone, stanowią postanowienia, których zawarcie w regulaminie grozi wysokimi karami finansowymi. Ich przykładami będą:

• całkowite wyłączenie odpowiedzialności sprzedającego za niezgodność towaru z umową;
• automatyczne przenoszenie kosztów zwrotu towaru na konsumenta;
• zmiana regulaminu sklepu ze strony przedsiębiorcy, bez uzasadnienia i prawa konsumenta do odstąpienia od umowy.

Więcej na temat stworzenia regulaminu dla sklepu internetowego przeczytasz w tekście „Regulaminy i umowy dla branży e-commerce – jak napisać regulamin sklepu internetowego?”.

Obowiązek informacyjny dużych platform internetowych – ochrona konsumenta i obowiązki wobec zewnętrznych dostawców według dyrektywy Omnibus

Dyrektywa Omnibus, czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2019/2161 z 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE, została zaimplementowana do polskiego prawa 1 stycznia 2023 r. Upłynęły już ponad 2 lata od tego unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta. Dostawcom platform internetowych zostały wtedy narzucone nowe obowiązki, które w założeniu mają unormować zobowiązania pomiędzy dostawcą platformy a podmiotem, który sprzedaje na tej platformie oraz zaoferować lepszą ochronę konsumentom.

Zgodnie z niniejszą dyrektywą dostawca platformy ma obowiązek udzielić konsumentowi wszelkich potrzebnych informacji, w sposób jasny i zrozumiały, zanim ten zostanie związany umową zawieraną na odległość lub jakąkolwiek ofertą w tym zakresie na internetowej platformie handlowej. Takie informacje dostawca platformy może również zebrać w treści regulaminu platformy – w szczególności powinien podać tam zasady podziału obowiązków z osobą trzecią, która oferuje towary na tej platformie.

Jakie obowiązki dla platform wiążą się z dyrektywą Omnibus?

• podanie ogólnych informacji dotyczących głównych parametrów decydujących o plasowaniu ofert przedstawianych konsumentowi w wyniku wyszukiwania – w skrócie konsument w klarowny sposób musi zostać powiadomiony dlaczego w takiej, a nie innej kolejności wyświetlają się wyniki wyszukiwania towarów; jeśli jest to efekt płatnej reklamy, konsument musi o tym wiedzieć. Uwaga – taka informacja nie może być „zaszyta” w regulaminie. Jak najbardziej można, a wręcz powinno się ją tam zawrzeć, ale musi być ona również zaprezentowana na głównej stronie, w łatwo dostępnym dla konsumenta miejscu;
• konsument musi zostać jasno poinformowany, jakie obowiązki ma wobec niego przedsiębiorca sprzedający mu towar, a jakie dostawca platformy handlowej;
• jeśli sprzedającym jest osoba fizyczna, to dostawca platformy musi o tym poinformować konsumenta i powiadomić wtedy, że nie obowiązują w takim wypadku prawa konsumentów, które wynikają z unijnego prawa ochrony konsumentów;
• dostawca platformy musi zweryfikować czy sprzedawca jest osobą fizyczną czy też przedsiębiorcą – powinno się wymagać od sprzedawców określenia swojego statusu np. za pomocą oświadczenia;
• dostawca platformy musi również umożliwić zewnętrznym sprzedawcom przekazanie konsumentowi wszelkich danych kontaktowych, cenie produktu, a także tożsamości sprzedawcy;
• informując o cenach zebranych ofert dostawca musi pamiętać w wypadku promocji o obowiązku podawania także najniższej możliwej ceny w ciągu ostatnich 30 dni;
• dostawca platformy musi informować o tym, czy weryfikuje każdą wystawioną opinię – co ciekawe, pomimo obecności w prawie dyrektywy Omnibus od ponad 2 lat, to w internecie wciąż można napotkać firmy, które w sposób jawny oferują kupowanie opinii.     

Prywatność i bezpieczeństwo w świecie e-commerce – obowiązki platform handlowych w kontekście Aktu o usługach cyfrowych (rozporządzenie DSA)

Rozporządzenie DSA (Digital Services Act, Akt o Usługach Cyfrowych) weszło w życie 17 lutego 2024 r. i postrzegane jest jako jedna z najważniejszych regulacji dla całej branży internetowej. Jego celem jest stworzenie warunków bezpiecznego, przewidywalnego i budzącego zaufanie środowiska internetowego, a także dostosowanie istniejących wcześniej przepisów do zmieniających się technologii. Chodzi tu między innymi o dyrektywę 2000/31/WE o handlu elektronicznym (dyrektywa e-commerce). DSA dotyczy firm internetowych, które świadczą usługi pośrednie, czyli między innymi internetowych platform handlowych. W ich wypadku świadczenie usług następuje drogą elektroniczną, więc konieczne jest dostosowanie regulaminu do treści Aktu o usługach cyfrowych. Poza umieszczeniem ich w regulaminie powinno się je podać w miejscu łatwo dostępnym dla konsumenta, w formacie nadającym się do odczytu maszynowego.

DSA przewiduje wiele obowiązków dla platform internetowych, ale należy zaznaczyć, że wyłącza się z nich te, które kwalifikują się jako mikro- i małe przedsiębiorstwa. Wymogi te obejmują m.in.:

• opracowanie wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg – użytkownik platformy ma do 6 miesięcy prawo odwołania się od decyzji dostawcy internetowej platformy handlowej (jak np. zawieszenie/zamknięcie konta);
• zakaz stosowania tzw. dark patterns;
• informacje o pozasądowym rozwiązywaniu sporów;
• zawieszenie świadczenia usług podmiotom często przekazującym nielegalne treści;
• tzw. mechanizm „trusted flaggers” –  mechanizm zgłaszania i działania o zarządzanie zgłoszeniami pochodzącymi od zaufanych podmiotów sygnalizujących (czyli tzw. zaufani sygnaliści);
• zapewnienie prywatności i bezpieczeństwa małoletnim;
• zapewnianie transparentności reklam – użytkownik platformy nie może mieć wątpliwości, że prezentowana treść jest reklamą (czyli również należy wskazać w czyim imieniu jest ta reklama);
• należy zapewnić identyfikowalność przedsiębiorcom, którzy oferują produkty lub usługi;
• należy zaprojektować interfejs internetowy, który pozwali na realizację obowiązków dotyczących umowy, zgodności i bezpieczeństwa produktów przez przedsiębiorców;
• obowiązek informowania o nabyciu nielegalnego produktu lub usługi;
• poinformowanie czy i jak są moderowane oceny produktów, jak są weryfikowane;
• wyznaczenie punktu kontaktowego – dla użytkowników oraz organów nadzorczych, aby mieli możliwość szybkiego kontaktu drogą elektroniczną z dostawcą platformy.

Ochrona bezpieczeństwa produktów jako obowiązek dostawców internetowych platform handlowych

Rozporządzenie 2023/988 – GPSR, czyli o ogólnym bezpieczeństwie produktów, zaczęło obowiązywać 13 grudnia 2024 r. Głównym jego założeniem jest zapewnienie zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów. Art. 22 rozporządzenia mówi właśnie o szczególnych obowiązkach dostawców internetowych platform handlowych. Wśród najważniejszych można wymienić:

• wyznaczenie punktu kontaktowego zapewniającego szybką i bezpośrednią komunikację;
• wprowadzenie wewnętrznych procedur dotyczących bezpieczeństwa produktów;
• podejmowanie niezbędnych środków w celu otrzymania i przetwarzania nakazów oraz podejmowanie działań bez zbędnej zwłoki – w tym usunięcia wszystkich identycznych treści odnoszących się do oferty danego produktu niebezpiecznego;
• korzystanie z programu Safety Gate – czyli unijnego systemu szybkiego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych, w regulaminie można poinformować, że konsumenci mogą znaleźć w Safety Gate listę niebezpiecznych produktów prowadzoną przez Komisję Europejską;
• bez zbędnej zwłoki – maksymalnie do 3 dni – rozpatrywanie zawiadomień dotyczących bezpieczeństwa produktów oferowanych do sprzedaży online za ich platformy;
• projektowanie i organizacja interfejsu, aby umożliwić przedsiębiorcom prowadzącym sprzedaż za pośrednictwem platformy danego dostawcy, podanie konsumentom wszystkich niezbędnych informacji (np. imię, nazwisko lub nazwa, zarejestrowana nazwa handlowa lub zarejestrowany znak towarowy, informacje umożliwiające identyfikacje produktu, wszelkie ostrzeżenia lub informacje na temat bezpieczeństwa produktu);
• zawieszanie świadczenia usług platformy przedsiębiorcom – po uprzednim uprzedzeniu świadczenia usług – którzy często oferują produkty niezgodne z GPSR;
• wreszcie współpraca z organami nadzoru rynku, przedsiębiorcami i odpowiednimi podmiotami gospodarczymi.

Więcej na temat rozporządzenia GPSR przeczytasz w tekście „Unijne rozporządzenie GPSR – kogo dotyczy nowe rozporządzenie o ogólnym bezpieczeństwie produktów?”

Jakie kary przewidziane są dla internetowych platform handlowych za nieprawidłowe warunki świadczenia usług?

Z powodu mnogości przepisów, które wpływają na obowiązki platform internetowych, kar związanych z ich nieprzestrzeganiem może być wiele. Poczynając od naruszenia RODO w regulaminie czy w polityce prywatności, za które UODO wyznacza karę do 2 lub 4% całkowitego rocznego globalnego obrotu z poprzedniego roku.

Za złamanie przepisów związanych z Aktem o usługach cyfrowych wiąże się kara do 6% światowego obrotu. Karą dla platformy za nieprzestrzeganie dyrektywy Omnibus – jak np. brak obowiązku informacyjnego, manipulowanie przy opiniach, cenach – może wynosić aż 10% obrotu rocznego.

Polskie przepisy, które mają ustanowić grzywny za łamanie rozporządzenia o ogólnym bezpieczeństwie produktów (DSA) są obecnie w fazie projektu ustawy. Według założeń zaczną obowiązywać do końca pierwszego kwartału 2025 r. Proponowane kary dla dostawcy internetowych platform handlowych wyniosą do 1 mln zł. Tak wysoka kara co prawda jeszcze nie obowiązuje, ale już teraz warto wdrożyć odpowiednie zmiany, ponieważ termin wprowadzenia ustawy to koniec marca 2025 r.

---

[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019L2161.