Litery ukryte w skrócie ESG oznaczają trzy ważne aspekty, które składają się na działania spółki w ramach zrównoważonego rozwoju. „E” oznacza kwestie środowiskowego (Environmental), „S” społeczne (Social), natomiast litera „G” aspekty zarządcze tudzież ład korporacyjny (Governance). Pojęcia „raportowania ESG” czy też „realizacji celów ESG” wiążą się z unijnymi wytycznymi dyrektywy CRSD (Corporate Sustainability Reporting Directive) – w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju – która zastąpiła 1 stycznia 2024 r. dyrektywę NFRD.
Nowe przepisy rozszerzają obowiązek raportowania ESG, który w ciągu kilku lat obejmie nawet małe i średnie przedsiębiorstwa. Nasuwa się zatem pytanie czy to raczej odgórnie nałożony obowiązek, do którego po prostu trzeba się będzie dostosować, czy też raporty w zakresie ESG można wykorzystać w rozwoju firmy gospodarczym, jak i finansowym?
Raporty ESG są to sprawozdania niefinansowe, nazywane inaczej – być może trafniej – raportami zrównoważonego rozwoju. W Polsce dyrektywa CRSD, zgodnie z której ma odbywać się raportowanie, ma zostać wdrożona przez Projekt ustawy o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw. Ustawa została uchwalona przez Sejm w dniu 6 grudnia 2024 r. Ustawa wchodzi w życie w ciągu 14 dni od ogłoszenia, choć w przypadku części przepisów termin wejścia w życie został określony odmiennie.
Dyrektywa CRSD sposób raportowania ESG, wprowadzając Europejskie Standardy Sprawozdawczości Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), które zostały przyjęte przez Komisję Europejską 31 lipca 2023 r. (ROZPORZĄDZENIE DELEGOWANE KOMISJI (UE) 2023/2772 z dnia 31 lipca 2023 r., uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju). Starano się również zachować zdolność współpracy z dotychczasowymi systemami, m.in. GRI czy ISSB.
W zakresie obowiązku sprawozdawczości jednostka dokonuje oceny istotności przedstawianych informacji. Jeżeli dana jednostka oceniła informację z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego objęte ESRS jako nieistotną to nie jest wymagane ujawnianie tych informacji.
W skład uniwersalnych standardów (ESRS) wchodzą:
Dodatkowo, należy wyróżnić standardy sektorowe, które stosują się do wszystkich jednostek w danym sektorze. Zgodnie z rozporządzeniem dotyczą oddziaływania, ryzyka i możliwości, które są prawdopodobnie istotne dla wszystkich jednostek w określonym sektorze oraz które są nieobjęte lub w niewystarczającym stopniu objęte standardami tematycznymi.
Taki raport na temat zrównoważonego rozwoju i działalności firmy w obszarach środowiskowym, społecznym oraz zarządczym jest od 2024 r. objęty obowiązkiem audytu. Audytu dokona biegły rewident lub firma audytorska, która zatwierdzona jest przez państwo członkowskie do celów przeprowadzania badań ustawowych. Powinni oni posiadać wysoki poziom fachowej wiedzy technicznej i specjalistycznej w dziedzinie zrównoważonego rozwoju.
Zgodnie z unijną dyrektywą CSRD pierwsze sprawozdania ESG powinny zostać złożone w 2025 r. (za rok 2024). Obowiązek ten będzie dotyczył dużych przedsiębiorstw, które objęte były już wcześniej raportowaniem niefinansowym NFRD – największych jednostek zainteresowania publicznego, które zatrudniają 500 pracowników. Muszą one również spełniać jedno z dwóch kryteriów finansowych: suma bilansowa musi wynosić powyżej 20 mln euro i/lub jej roczne przychody netto przewyższają 40 mln euro.
Kolejny stopień wprowadzenia obowiązku sporządzenia raportu ESG ma nastąpić w 2026 r. (za rok 2025). Wejdą na niego wszystkie duże spółki, które spełnią 2 z 3 kryteriów:
W 2027 r. swoje raporty za rok poprzedni będą musiały składać małe i średnie firmy, które są notowane na giełdzie i muszą spełnić 2 z 3 warunków:
Co ciekawe, małe i średnie firmy będę miały możliwość odłożenia raportowania do 2028 i 2029 r.
Ostatecznie obowiązek raportowania obejmie ok. 3 tys. polskich firm. Z pewnością utrudnieniem dla polskich przedsiębiorców jest fakt, że Polska znacząco opóźniła się z przyjęciem odpowiednich przepisów implementujących dyrektywę i odpowiednie przepisy uchwaliła dopiero 6 grudnia 2024 r.
Dokładniej na temat samego raportu ESG mówi dyrektywa uzupełniająca 2023/2772. Omówione są w niej dokładnie standardy ESRS oraz co powinny zawierać raporty. Oczywiście przedsiębiorstwo powinno składać raport z działalności istotnej dla siebie. Sprawozdania z działalności zrównoważonego rozwoju mają być sporządzane w formacie XHTML (elektroniczny format czytelny dla człowieka), przy tym odrębna sekcja ma być w formacie in-ilne XBRL (ułatwienie dla odczytu maszynowego).
O czym zatem należy pamiętać przy tworzeniu raportu ESG? Jest na wstępie kilka pojęć, z którymi należy się zapoznać i które należy wziąć pod uwagę przy raportowaniu:
Poza wspomnianymi wyżej wymaganiami ogólnymi (ESRS 1) oraz ujawnieniami ogólnymi (ESRS 2) w raporcie należy uwzględnić kwestie związane ze zrównoważonym rozwojem objęte zakresem tematycznych ESRS:
Cel dyrektywy CRSD stanowi zadbanie o to, aby rozwój gospodarczy nie odbywał się kosztem środowiska naturalnego, w którego skład wchodzi przecież także człowiek. Unijna dyrektywa stawia dość górnolotny dla samych przedsiębiorców cel neutralności klimatycznej do 2050 r. Ponadto w komunikacie z 20 maja 2020 r. zatytułowanym „Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia” Komisja zobowiązuje się do zapewnienia odbudowy, odporności i odpowiedniej ochrony wszystkich światowych ekosystemów do 2050 r. Celem tej strategii jest wprowadzenie bioróżnorodności w Europie na ścieżkę odbudowy do 2030 r[1]. Hasła te z pewnością bardzo wartościowe nie są dla właścicieli firm zapewne pierwszorzędnymi celami, gdyż dla nich w dużej mierze liczy się w biznesowym „tu i teraz”.
Wbrew pozorom raportowanie ESG może mieć jednak spore znaczenie ze względu na finanse dla większości firm i to nie w perspektywie dalekiej przyszłości, ale znacznie bliższej. Inwestorzy, jak banki czy agencje ratingowe, zwracają coraz większą uwagę na przedstawianie raportów z działalności środowiskowej, społecznej i zarządczej. Pełna otwartość przedsiębiorstw, które regularnie składają raporty ESG powoduje, że po prostu łatwiej jest zaufać takiej inwestycji. Przedstawianie pełnej skali ryzyka, ale i możliwości danej firmy stwarza uczciwy, klarowny obraz nie tylko w oczach inwestorów, lecz również pracowników czy klientów. Taka firma postrzegana jest na rynku jako transparentna i świadoma swojej działalności. To nie jedynie działanie na rzecz odpowiedzialności społecznej. Raporty ESG budują markę firmy jako odpowiedzialnego kapitału.
Ma to również swój praktyczny wymiar. Regularność w obserwowaniu i zbieraniu czynników ESG pozwala przedsiębiorcom łatwiej nadawać odpowiedni kierunek rozwoju. ESG staje się ważne dla firm, ponieważ pomaga wyznaczać rejony, w których powinno się w danym okresie zainwestować więcej pieniędzy, pomaga spojrzeć na działalność przedsiębiorstwa w szerszej perspektywie czasowej z zakresu zrównoważonego rozwoju. Wraz z raportem finansowym pokazuje pełny obraz działalności firmy i pomaga również w biznesowym rozwoju, z czego korzysta coraz więcej firm.
Mając na uwadze powyższe, wskazać należy, że nawet jeśli w chwili obecnej wdrożenie strategii ESG nie dotyczy bezpośrednio Twojej firmy to już teraz warto zapoznać się z tą tematyką i zacząć przygotowywać firmę na nowe wyzwania. Wdrożenie ESG to nie tylko kolejny obowiązek, ale element, który może pośrednio wpłynąć pozytywnie na konkurencyjność firmy i zbudować jej pozytywny wizerunek.
[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32022L2464.
[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=OJ%3AL_202302772.
[2] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=OJ%3AL_202302772.
