Przez okres ostatnich 3 lat na rynku europejskim dokonała się prawdziwa finansowa rewolucja. Miało to związek z przyjęciem Dyrektywy PSD2 (z ang. Second Payment Directive), która wprowadziła szereg innowacyjnych rozwiązań, implementowanych następnie do ustawodawstw krajowych przez poszczególne kraje. Nie inaczej było w Polsce, gdzie ustawa o usługach płatniczych z dnia 19 sierpnia 2011 r. została w związku z koniecznością implementacji dyrektywy znowelizowana i wprowadzono do niej szereg nowych instytucji. Jednym z takich instrumentów, dostępnych dla przedsiębiorców jest tzw. Mała Instytucja Płatnicza, stanowiąca alternatywę dla Krajowej Instytucji Płatniczej i otwierająca dla przedsiębiorców nowe możliwości, przy jednoczesnym ograniczeniu wymagań (w stosunku do KIP), jakie przedsiębiorca powinien spełnić.
Mała Instytucja Płatnicza prowadzi działalność na mniejszą skalę niż Krajowa Instytucja Płatnicza, w związku z czym nie musi uzyskiwać na swoją działalność zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Jednocześnie jednak nie jest tak, że przedsiębiorcy w ramach MIP mają pełną swobodę, ponieważ do podjęcia działalności w tym charakterze niezbędne jest złożenie wniosku oraz uzyskanie uprzedniego wpisu do rejestru, prowadzonego przez KNF. Taka działalność jest zatem w dalszym ciągu działalności regulowaną, pomimo mniejszych restrykcji.
Zgodnie z art. 2 punkt 17b ustawy o usługach płatniczych za małą instytucję płatniczą uznaje się osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, wpisaną do rejestru dostawców i wydawców pieniądza elektronicznego, mającą prawo do prowadzenia wskazanych w ustawie usług płatniczych.
KNF nazywa MIP „piaskownicą regulacyjną”, wskazując, że jest to rozwiązanie mające na celu zaznajomienie się ze specyfiką rynku regulowanego, sprawdzenie swoich pomysłów biznesowych, a dodatkowo pozwalające na przygotowanie wniosku w zakresie uzyskania licencji Krajowej Instytucji Płatniczej (jeżeli przedsiębiorca jest tym zainteresowany). MIP skierowane jest w szczególności do start-upów, fin-techów lub wszelkich innych firm debiutujących po raz pierwszy na rynku usług finansowych. Rzeczywiście, ostatnie 3 lata pokazują, że zainteresowanie uzyskaniem statusu MIP-u wzrasta, a samych MIP-ów przybywa.
Szczególne zainteresowanie uzyskaniem statusu MIP przejawiają firmy informatyczne, które pragną wejść na nowe rynki i świadczyć innowacyjne usługi. Software house może być oczywiście jedynie dostawcą usług technicznych, który zwolniony jest z uzyskiwania licencji lub zezwolenia, ale może również rozpocząć świadczenie usług płatniczych jako MIP. Należy jednak zwrócić uwagę, że MIP nie może świadczyć wszystkich usług płatniczych, ponieważ do niektórych z nich będzie wymagana licencja Krajowej Instytucji Płatniczej. Z tego względu przed podjęciem jakichkolwiek działań należy rozważyć, jaki charakter mają usługi, które planujemy.
Zgodnie z art. 2 punkt 17b ustawy MIP może prowadzić działalność w zakresie którejkolwiek z usług płatniczych wskazanych w art. 3 ust. 1 ustawy, z wyłączeniem usług inicjowania transakcji płatniczej oraz usługi dostępu do informacji o rachunku. A zatem MIP ma szerokie uprawnienia i może prowadzić działalność w zakresie wszystkich usług płatniczych z wyłączeniem usług tzw. otwartej bankowości. MIP może zatem świadczyć usługi płatnicze, wskazane w art. 3 ust. 1 ustawy:
1) przyjmowanie wpłat gotówki i dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku- przy czym w każdym czasie środki zgromadzone na wszystkich rachunkach jednego użytkownika nie mogą przekroczyć równowartości w złotych polskich kwoty 2000 euro;
2) wykonywanie transakcji płatniczych, w tym transferu środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy użytkownika lub u innego dostawcy:
3) wykonywanie transakcji płatniczych wymienionych w pkt 2, w ciężar środków pieniężnych udostępnionych użytkownikowi z tytułu kredytu;
4) wydawanie instrumentów płatniczych;
5) umożliwianie akceptowania instrumentów płatniczych oraz wykonywania transakcji płatniczych, zainicjowanych instrumentem płatniczym płatnika przez akceptanta lub za jego pośrednictwem, polegających w szczególności na obsłudze autoryzacji, przesyłaniu do wydawcy instrumentu płatniczego lub systemów płatności zleceń płatniczych płatnika lub akceptanta, mających na celu przekazanie akceptantowi należnych mu środków, z wyłączeniem czynności polegających na rozliczaniu i rozrachunku tych transakcji w ramach systemu płatności w rozumieniu ustawy o ostateczności rozrachunku (acquiring);
6) świadczeniu usługi przekazu pieniężnego.
Jeżeli prowadzimy rachunek wirtualny dla klientów, zapewniamy dostęp do niego, umożliwiamy dokonywanie płatności za jego pośrednictwem, wydajemy karty lojalnościowe dla klientów (będące jednocześnie kartami płatniczymi)- musimy działać w ramach MIP lub na podstawie jednej z licencji przewidzianych w ustawie. Na marginesie należy wspomnieć, że ustawa o usługach płatniczych przewiduje szereg wyłączeń, kiedy przedsiębiorca nie będzie musiał wpisywać się do rejestru lub uzyskiwać licencji- to jednak materiał na osobny artykuł.
Dodatkowo, należy zauważyć, że MIP w dalszym ciągu może prowadzić również inną działalność gospodarczą, a także świadczyć usługi ściśle powiązane z usługami płatniczymi, np. w zakresie wymiany walut. Należy również mieć na uwadze, że MIP może działać wyłącznie na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.
Uwaga! Średnia wartość transakcji dokonanych w ramach MIP nie może przekroczyć 1 500 000 euro za ostatnie 12 miesięcy. Dotyczy to wszystkich transakcji MIP- w tym również tych, które dokonywane są za pośrednictwem agentów.
Dobra wiadomość jest taka, że wymagania w zakresie otrzymania statusu MIP są mniejsze niż w przypadku innych podmiotów. Dodatkowo, sama procedura jest nieco przyspieszona i trwa kilka miesięcy (podczas gdy uzyskanie statusu KIP może potrwać nawet 2 lata).
Rozwiązania organizacyjne: podmiot starający się o uzyskanie statusu MIP musi posiadać odpowiednie rozwiązania organizacyjne, które pozwolą mu na wypełnienie obowiązków, wynikających z ustawy. Jakie to rozwiązania:
– musi posiadać narzędzia i możliwości, pozwalające na wyliczenie, czy nie została przekroczona maksymalna kwota dopuszczalnych transakcji (w ramach konta użytkownika oraz miesięcznie);
– musi zadbać o wypełnienie obowiązków wynikających z przepisów AML (zgodnie z ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu);
– zobowiązana jest do posiadania programu działalności oraz planu finansowego na pierwsze 12 miesięcy działalności;
– przed złożeniem wniosku ma obowiązek przygotować i wdrożyć odpowiednie procedury zarządzania ryzykiem.
Rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej: MIP może być prowadzona w ramach każdego rodzaju działalności gospodarczej, w tym w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Brak również wymogów odnośnie kapitału MIP.
Wymogi odnośnie osób zarządzających: W stosunku osób zarządzających MIP brak jest wymogów odnośnie ich wykształcenia, czy doświadczenia. Ustawa przewiduje jednak wymóg niekaralności takich osób- w zakresie enumeratywnie wymienionych w niej przestępstw.
Rozwiązania odnośnie przechowywania środków użytkowników: Ustawa zabrania łączenia środków użytkowników ze środkami MIP. Jeżeli środki nie trafiają bezpośrednio do odbiorcy transakcji to powinny być składane na odpowiednim rachunku bankowym lub inwestowane w bezpieczne aktywa.
Obowiązki informacyjne i sprawozdawcze wobec KNF: Mała Instytucja Płatnicza jest obowiązana do przekazywania KNF informacji o łącznej liczbie wykonanych przez nią transakcji w danym kwartale, roku lub miesiącu (przy czym informacja odnośnie miesiąca dotyczy sytuacji, w której doszło do przekroczenia limitów transakcyjnych). MIP zobowiązana jest również do składania rocznych oraz kwartalnych sprawozdań wobec KNF, a także do składania wniosków do rejestru w przypadku zmiany danych. Pamiętajmy, że wszelkie obowiązki sprawozdawcze muszą zostać wypełnione także wtedy, gdy MIP nie przeprowadziło żadnej transakcji.
Inne obowiązki MIP: MIP musi zawsze mieć na uwadze obowiązujące przepisy w ramach przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML) i w tym zakresie posiadać odpowiednie procedury i polityki, zapewniające zgodność z przepisami ustawy. Dodatkowo, MIP powinien przestrzegać zasad Ładu Korporacyjnego (według Komisji Nadzoru Finansowego), a także zadbać o przestrzeganie i wdrożenie przepisów RODO, jak również zastosowanie Komunikatu KNF odnośnie przetwarzania danych w chmurze obliczeniowej. MIP musi również posiadać regulamin rozpatrywania reklamacji klientów.
Wniosek składany jest na formularzu (nie jest on obowiązkowy, ale zalecany), zawierającym najważniejsze informacje odnośnie podmiotu prowadzącego działalność, a także samej planowanej działalności. Wypełniony wniosek wraz z załącznikami należy złożyć do KNF drogą pocztową, elektroniczną lub osobiście. We wniosku należy podać m.in.:
– rodzaj planowanych usług płatniczych wraz z ich opisem oraz schematem graficznym;
– listę oddziałów wraz z danymi (jeżeli oddziały będą świadczyć usługi płatnicze);
– listę agentów wraz z danymi oraz zawiadomieniem o tym, że agenci będą świadczyć usługi w imieniu MIP-u (jeżeli dotyczy).
Opłata od wniosku wynosi 616 zł. Samo postępowanie nie jest długie, ponieważ KNF ma obowiązek rozpatrzyć wniosek w ciągu 3 miesięcy. W przypadku stwierdzenia braków KNF wzywa wnioskodawcę do jego uzupełnienia. Warto przy tym podkreślić, że jeżeli wniosek będzie wymagał uzupełnienia to termin jego rozpatrzenia będzie liczony od momentu skompletowania wszystkich wymaganych dokumentów. Pamiętajmy również, że choć nie przekazujemy KNF wszystkich dokumentów (np. w zakresie AML) to Komisja może tych dokumentów od nas zażądać- dlatego zawsze należy mieć je przygotowane i wdrożone z odpowiednim wyprzedzeniem.
Jeżeli myślisz o staniu się MIP-em to śpiesz się, planowane są bowiem zmiany, które nałożą na osoby starające się o status MIP więcej obowiązków. Przedsiębiorcy będą musieli prawdopodobnie przekazywać do KNF-u więcej dokumentów, a konieczność ich weryfikacji może doprowadzić do wydłużenia procesu. Już teraz na stronach Rządowego Centrum Legislacji można zapoznać się z projektem, który obliguje przedsiębiorców do przedstawienia procedury AML na etapie składania wniosku, a także określenia dodatkowej branży, w której działa przedsiębiorca (jeżeli taka branża istnieje). Wszystko to wskazuje na ogólną tendencję do zwiększenia wymagań w stosunku do MIP-u w przyszłości.
Mała Instytucja Płatnicza jest obecnie w mojej opinii najbardziej elastycznym rozwiązaniem dla przedsiębiorców początkujących w branży fin- tech, jak również dla tych, którzy planują działalność w sektorze finansowym na mniejszą skalę. Procedura uzyskania statusu MIP-u jest szybka i znacznie prostsza niż miałoby to miejsce w przypadku KIP-u. Dodatkowo, MIP nie ma specjalnych wymagań w zakresie kapitału, formy prowadzenia działalności, a wymagania w stosunku do kadry zarządzającej są mniejsze niż w przypadku innych instytucji finansowych.
Jeżeli interesuje Cię, czy stosowanie kart podarunkowych wymaga licencji KNF- kliknij tutaj.
Jeśli chcesz być na bieżąco z tym, co robimy odwiedź nasz profil na Linkedin. Piszemy tylko o sprawach ważnych dla przedsiębiorców.
