22 marca 2023 r. weszła w życie długo oczekiwana ustawa o fundacji rodzinnej z dnia 26 stycznia 2023 r. Czym jest fundacja rodzinna, kto może być zainteresowany jej utworzeniem, jak i w jakim celu można ją utworzyć- na te wszystkie pytania spróbujemy odpowiedzieć w naszym cyklu artykułów, odnoszących się do tej problematyki. Przeanalizujemy, czy fundacja rodzinna będzie lekiem na bolączki tych osób, które zastanawiają się w jaki sposób rozporządzić swoim majątkiem po śmierci, czy raczej okaże się niewiele wnoszącą instytucją, której nadmierny formalizm utrudni lub uniemożliwi jej zastosowanie w praktyce.
Celem wprowadzenia nowego bytu prawnego, jakim jest fundacja rodzinna jest przede wszystkim zabezpieczenie sukcesji firm rodzinnych. W uzasadnieniu nowelizacji wskazano, że dotychczasowe przepisy prawne nie zapewniały sprawnej, bezproblemowej możliwości zabezpieczenia sukcesji firmy rodzinnej. Przedsiębiorcy mogli korzystać z szeregu przepisów (np. prawa cywilnego), jednak nie było to rozwiązanie idealne. Nowa ustawa jest odpowiedzią na postulaty środowiska firm rodzinnych, a celem jest zapewnienie sukcesji międzypokoleniowej oraz zapobieżenie rozdrobnieniu majątku.
Zgodnie z art. 2 ustawy o fundacji rodzinnej fundacja rodzinna jest osobą prawną utworzoną w celu:
– gromadzenia mienia,
– zarządzania nim w interesie beneficjentów oraz
– spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów.
Zgodnie z ustawą fundacja rodzinna musi działać w określonym celu, który ustala Fundator. Fundator to osoba, która ustanawia fundację – o tym jednak w jaki sposób się to odbywa opowiemy w kolejnym artykule z serii.
Fundacja rodzinna powstaje z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych (art. 4 ustawy). Rejestr fundacji rodzinnych prowadzi Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, który w zakresie fundacji rodzinnym jest sądem rejestrowym. Zgodnie z ustawą, co do zasady, w postępowaniu przed sądem rejestrowym, stosują się przepisy kpc, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Fundacja rodzinna może posiadać jednostkę terenową albo jednostki terenowe.
Jak wyżej wskazano fundacja może być utworzona w celu spełniania świadczeń na rzecz beneficjentów. Zgodnie z ustawą (art. 2 ust. 2) przez świadczenie rozumie się składniki majątkowe, w tym środki pieniężne, rzeczy lub prawa, przeniesione na beneficjenta albo oddane beneficjentowi do korzystania przez fundację rodzinną albo fundację rodzinną w organizacji, zgodnie ze statutem i listą beneficjentów.
Beneficjentem fundacji może być także osoba fizyczna. W takim przypadku fundacja rodzinna może w szczególności pokrywać koszty utrzymania tej osoby lub koszty jej kształcenia. Jeśli natomiast beneficjentem jest organizacja pozarządowa, która prowadzi działalność pożytku publicznego w rozumieniu właściwych przepisów, to celem fundacji rodzinnej może być wsparcie działalności tej organizacji.
Zgodnie z art. 3 ustawy nazwa fundacji rodzinnej może być dowolnie obrana, jednak ustawa wprowadza obowiązek oznaczenia jej słowami „fundacja rodzinna” albo skrótem „f. r.”. Należy przy tym wskazać, że zgodnie z ustawą wyłącznie fundacja rodzinna może używać ww. oznaczeń – nie będzie zatem dopuszczalne posługiwanie się nimi przez przedsiębiorców, czy inne podmioty. Fundacja rodzinna będzie zatem odróżniała się w obrocie od innych przedsiębiorców.
Ustawa w sposób szczegółowy reguluje, w jaki sposób fundacja rodzinna powinna składać oświadczenia. Zgodnie z art. 7 ustawy jeżeli z innych przepisów nie wynika inaczej, oświadczenia składane przez fundację rodzinną beneficjentowi, sądom, organom administracji publicznej, instytucjom państwowym i w zamówieniach handlowych zawierają:
1) nazwę fundacji rodzinnej, jej siedzibę i adres;
2) numer, pod którym fundacja rodzinna jest wpisana do rejestru fundacji rodzinnych;
3) numer identyfikacji podatkowej (NIP).
Dodatkowo, zgodnie z art. 6 fundacja musi w sposób należyty dokumentować transakcje dokonywane na rzecz beneficjentów, które mogą być wykonywane wyłącznie za pomocą rachunku płatniczego (art. 6 ustawy).
W sposób szczególny możliwość wykonywania działalności gospodarczej przez fundację rodzinną reguluje art. 5 ustawy. Mówi on, że fundacja może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, jednak jedynie w zakresie:
a) spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,
b) spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,
c) beneficjentom;
Dwa ostatnie punkty można wykonywać tylko i wyłącznie w związku z prowadzonym przez fundację gospodarstwem rolnym.
Fundacja rodzinna nie może zostać wykorzystana do uniknięcia odpowiedzialności przez fundatora za swoje zobowiązania. Zgodnie z ustawą w przypadku niektórych zobowiązań fundacja rodzinna będzie ponosić odpowiedzialność solidarną z fundatorem. Zasady odpowiedzialności solidarnej fundacji rodzinnej za zobowiązania fundatora zostały wskazane w art. 8 i 9 ustawy. Przepisy odnoszą się tutaj do odpowiedzialności za zobowiązania powstałe przed ustanowieniem fundacji, w tym w zakresie obowiązku alimentacyjnego. Zgodnie z ustawą, jeśli fundator posiada takie zobowiązania, to fundacja rodzinna ponosi za te zobowiązania odpowiedzialność solidarną. Zgodnie z przepisami odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.
Fundacja rodzinna odpowiada także za wykonanie powstałego po jej ustanowieniu obowiązku alimentacyjnego obciążającego fundatora. Przepisy obejmują także postępowanie egzekucyjne – w przypadku, gdy egzekucja z majątku fundatora obowiązku alimentacyjnego powstałego po ustanowieniu fundacji rodzinnej okaże się bezskuteczna, uprawniony może prowadzić egzekucję z majątku fundacji rodzinnej. Powyższe uregulowanie nie stanowi przy tym przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko fundacji rodzinnej, zanim egzekucja z majątku fundatora okaże się bezskuteczna.
Zgodnie z art. 9 odpowiedzialność solidarna fundacji rodzinnej ogranicza się do wartości mienia wniesionego przez fundatora według stanu z chwili wniesienia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.
Ustawa o fundacji rodzinnej stanowi ważne narzędzie planowania sukcesji przede wszystkim w firmach rodzinnych. Umożliwi ona zabezpieczenie posiadanego majątku, sukcesji własnego przedsiębiorstwa i samodzielne zdecydowanie, jaką wyznaczyć mu przyszłość. Ustawa daje dużą dowolność fundatorowi, czyli osobie fizycznej zakładającej fundację, w ustalaniu statutu fundacji oraz planowaniu jej celów, w tym przykładowo w zakresie ustalenia, kto będzie beneficjentem majątku (osoba, która otrzyma pieniądze lub inne korzyści).
Tutaj warto zauważyć, że założenie fundacji rodzinnej będzie opłacalne również dla osoby posiadającej firmę lub duży majątek, która chciałaby za swojego życia rozdzielić go według własnego uznania, np. sprzedając firmę. Wprowadzona ustawa daje korzyści podatkowe – daje możliwość uniknięcia wysokich podatków od spadków i darowizn.
Ustawa jest ułatwieniem również dla osób, które zamierzają długofalowo, na wiele pokoleń, planować rozwój firmy lub posiadanego majątku – w taki sposób, aby nie został on roztrwoniony przez spadkobierców.
Innym przykładem osób zainteresowanych założeniem fundacji rodzinnej mogą być wspomniane osoby posiadające duży majątek, np. kolekcjonerzy. W każdym wypadku ustawa oferuje im zapewnienie o właściwym zagospodarowaniu ich dobrami, zgodnie z ich wolą.
Fundacja rodzinna może okazać się ciekawym narzędziem, które pozwoli fundatorom zarządzać majątkiem i spełniać świadczenia na rzecz beneficjentów. Co należy zrobić, aby założyć taką fundację? Jakie wymagania spełnić? O tym, w jaki sposób założyć fundację rodzinną napiszemy w kolejnym artykule.
Źródła:
Uzasadnienie projektu ustawy o fundacji rodzinnej, https://www.sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2798.
Zobacz inne nasze teksty odnośnie fundacji rodzinnej:
