Obecnie w Sejmie procedowany jest projekt[1] zmian w Ustawie o prawach konsumenta z dnia 30 maja 2014 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 287 oraz z 2021 r. poz. 2105). O zmianach wynikających z Dyrektywy towarowej, wprowadzającej nowe regulacje dotyczące rękojmi i gwarancji pisałam tutaj. Dzisiaj przedstawię regulacje dotyczące drugiej z dyrektyw, które wdraża ww. ustawa- Dyrektywę cyfrową[2]. Projekt wprowadza regulacje dotyczące umów o dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej. Wejście w życie tych przepisów oznacza sporą zmianę dla przedsiębiorców z branży e-commerce, a także dla konsumentów. Zmiana przepisów to konieczność aktualizacji regulaminów sprzedaży oraz wprowadzenia zmian w zakresie prowadzenia działalności przez przedsiębiorców.
Na gruncie dotychczasowych przepisów intuicyjnie każdy z nas rozumiał na czym polega usługa cyfrowa. Jednak obecnie ustawodawca proponuje definicję legalną tego pojęcia. Zgodnie ze słowniczkiem usługa cyfrowa to usługa pozwalającą konsumentowi na:
a) wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,
b) wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,
c) inne formy interakcji za pomocą takich danych.
Konsument uzyskuje zatem dostęp do danych cyfrowych, z których może korzystać we wskazanych wyżej celach.
Dostarczenie treści cyfrową, zgodnie z art. 34h ust. 1 Projektu, powinno nastąpić niezwłocznie po zawarciu umowy, chyba że strony postanowiły inaczej.
Na czym dokładnie polega dostarczenie w rozumieniu tego przepisu? Treść cyfrowa uważana jest za dostarczoną wówczas, gdy treść cyfrowa lub środek, który pozwala na uzyskanie dostępu do treści cyfrowej lub na pobranie treści cyfrowej, zostały udostępnione konsumentowi lub fizycznemu lub wirtualnemu urządzeniu, które konsument wybrał samodzielnie w tym celu, lub gdy konsument lub takie urządzenie, uzyskali do niej dostęp.
Usługa cyfrowa będzie dostarczona z kolei w chwili, gdy konsument lub fizyczne lub wirtualne urządzenie, które konsument wybrał samodzielnie w tym celu, uzyskali dostęp do tej usługi cyfrowej.
Jeżeli przedsiębiorca nie dostarczy treści lub usługi cyfrowej konsument może wezwać go do dokonania takiego dostarczenia, a w razie bezskuteczności wezwania może odstąpić od umowy.
W niektórych przypadkach konsument będzie uprawniony do odstąpienia od umowy bez wzywania do dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej. Możliwe to będzie w dwóch przypadkach, tj. jeżeli:
1) przedsiębiorca oświadczył lub z okoliczności wyraźnie wynika, że nie dostarczy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej lub
2) konsument i przedsiębiorca uzgodnili lub z okoliczności zawarcia umowy wyraźnie wynika, że określony termin dostarczenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej miał istotne znaczenie dla konsumenta, a przedsiębiorca nie dostarczył jej w tym terminie.
Ciężar dowodu w zakresie dostarczenia treści lub usługi cyfrowej spoczywa na przedsiębiorcy.
Przepisów powyższych nie stosuje się jednak, jeżeli umowa przewiduje dostarczenie treści cyfrowej za pomocą materialnego nośnika.
Projekt wprowadza także sposób rozumienia zgodności treści lub usługi cyfrowej z umową. Treść lub usługa cyfrowa są zgodne z umową (art. 43i ust. 1 Projektu), jeżeli w szczególności zgodne z umową jest ich:
1) opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność, funkcjonalność, kompatybilność, interoperacyjność oraz dostępność wsparcia technicznego i aktualizacji;
2) przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebna konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w momencie zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował.
Zgodnie z ust. 2 ww. przepisu, aby treść lub usługa cyfrowa mogły zostać uznane za zgodne z umową, powinny:
1) nadawać się do celów, w których zazwyczaj korzysta się z treści cyfrowej lub usługi cyfrowej tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;
2) występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym funkcjonalność, kompatybilność, dostępność, ciągłość i bezpieczeństwo, jakie są typowe dla treści cyfrowej lub usługi cyfrowej tego rodzaju i których konsument może zasadnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter treści cyfrowej lub usługi cyfrowej oraz publiczne zapewnienia złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:
a) nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie nie mógł o nim wiedzieć,
b) przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakiej publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób,
c) publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;
3) być dostarczane z akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;
4) być zgodne z wersją próbną lub zapowiedzią, które zostały udostępnione konsumentowi przez przedsiębiorcę przed zawarciem umowy.
Są to zatem uregulowania analogiczne jak w przypadku rękojmi konsumenckiej, z tym, że uwzględniają specyfikę, jaka wiąże się z treściami oraz usługami cyfrowymi.
Nowością jest konieczność informowania konsumenta o aktualizacjach. Zgodnie z ust. 3 powołanego wyżej przepisu przedsiębiorca informuje konsumenta o aktualizacjach, w tym dotyczących zabezpieczeń, niezbędnych do zachowania zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową oraz dostarcza je konsumentowi przez czas:
1) dostarczania treści cyfrowej lub usługi cyfrowej określony w umowie, na podstawie której dostarczanie następuje w sposób ciągły, lub
2) zasadnie oczekiwany przez konsumenta, uwzględniając rodzaj i cel treści cyfrowej lub usługi cyfrowej oraz okoliczności i charakter umowy, jeżeli umowa przewiduje dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej jednorazowo lub częściami.
Co się dzieje w przypadku braku instalacji aktualizacji przez konsumenta? Jeżeli konsument nie zainstaluje w rozsądnym czasie aktualizacji dostarczonych przez przedsiębiorcę zgodnie z powyższym przepisem, przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wynikający wyłącznie z braku aktualizacji, jeżeli:
1) poinformował konsumenta o aktualizacji i konsekwencjach jej niezainstalowania;
2) niezainstalowanie lub niewłaściwa instalacja aktualizacji nie wynikały z błędów w instrukcji instalacji dostarczonej przez przedsiębiorcę.
Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową w zakresie, o którym mowa w ust. 2 lub 3 projektowanego art. 43i, jeżeli konsument, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, został wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha treści cyfrowych lub usługi cyfrowej odbiega od wymogów zgodności z umową wskazanych w przepisach, oraz wyraźnie i odrębnie zaakceptował brak konkretnej cechy treści cyfrowej lub usługi cyfrowej. Oznacza to dodatkowe obowiązki dla przedsiębiorcy, który będzie musiał takie wyraźne oświadczenie od konsumenta odebrać i przewidzieć w tym zakresie odpowiednią procedurę albo regulamin.
W przypadku gdy umowa przewiduje dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej w sposób ciągły, treść cyfrowa lub usługa cyfrowa muszą pozostawać zgodne z umową przez oznaczony w umowie czas ich dostarczania.
Należy także zauważyć, że ustawa przewiduje obowiązek dostarczania najnowszej wersji dostępnej w chwili zawierania umowy, chyba że strony postanowią inaczej. Co do zasady jednak przedsiębiorca musi dbać o to, aby dostarczana treść lub usługa były najbardziej aktualne.
Analogicznie jak w przypadku rękojmi konsumenckiej, przedsiębiorca odpowiada za brak zgodności z umową treści lub usługi cyfrowej, jeżeli:
Jeżeli brak zgodności ujawnił się w ciągu roku od dostarczenia treści lub usługi cyfrowej istnieje domniemanie, że brak ten istniał w chwili dostarczenia. Jeżeli przedsiębiorca podstępnie zataił wadę usługi lub treści cyfrowej to nie może się on powoływać na to, że upłynął termin do stwierdzenia braku.
Wyżej wskazane domniemania nie mają zastosowania jednak w następujących przypadkach:
1) środowisko cyfrowe konsumenta nie jest kompatybilne z wymaganiami technicznymi, o których przedsiębiorca poinformował go w sposób jasny i zrozumiały przed zawarciem umowy;
2) konsument, poinformowany w jasny i zrozumiały sposób przed zawarciem umowy o obowiązku współpracy z przedsiębiorcą, w rozsądnym zakresie i przy zastosowaniu najmniej uciążliwych dla siebie środków technicznych, w celu ustalenia, czy brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową w odpowiednim czasie wynika z cech środowiska cyfrowego konsumenta, nie wykonuje tego obowiązku.
W przypadku treści cyfrowych oraz usług cyfrowych konsument może żądać w pierwszej kolejności doprowadzenia do zgodności z umową.
Przedsiębiorca może odmówić doprowadzenia do zgodności z umową, jeżeli doprowadzenie do zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową w sposób wybrany przez konsumenta jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy. Oceniając, czy koszty są nadmierne należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności sprawy, w tym znaczenie braku zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową oraz wartość treści cyfrowej lub usługi cyfrowej zgodnych z umową.
Ustawa nie przewiduje terminu doprowadzenia treści/usługi cyfrowej do zgodności z umową. Przedsiębiorca doprowadza treść cyfrową lub usługę cyfrową do zgodności z umową w rozsądnym czasie od chwili, w której przedsiębiorca został poinformowany przez konsumenta o braku zgodności z umową, i bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta, uwzględniając ich charakter oraz cel, w jakim są wykorzystywane. Koszty doprowadzenia treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową ponosi przedsiębiorca.
W przypadku niezgodności z umową treści lub usługi cyfrowej konsumenta może także złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, gdy:
1) doprowadzenie do zgodności z umową jest niemożliwe albo wymaga nadmiernych kosztów;
2) przedsiębiorca nie doprowadził treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową;
3) brak zgodności z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić treść cyfrową lub usługę cyfrową do zgodności z umową;
4) brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia natychmiastowe obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy;
5) z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on treści cyfrowej lub usługi cyfrowej do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.
Uprawnienia te są zatem analogiczne do projektowanej rękojmi konsumenckiej, o której możesz przeczytać tutaj.
Obniżenie ceny następuje w sposób proporcjonalny. Konsument nie może jednakże odstąpić od umowy, jeżeli treść cyfrowa lub usługa cyfrowa są dostarczane w zamian za zapłatę ceny, a brak zgodności z umową jest nieistotny. Domniemywa się przy tym, że brak zgodności jest istotny. W związku z powyższym, to na przedsiębiorcy będzie ciążył obowiązek udowodnienia, że brak zgodności z umową jest nieistotny.
W przypadku korzystania przez konsumenta z usług lub produktów cyfrowych może się okazać, że dostarczył on lub wytworzył określonego rodzaju dane. Istnieje zatem pokusa, aby z tych danych korzystać- pomimo odstąpienia od umowy. Korzystanie z takich danych jest możliwe, można jednak korzystać wyłącznie z danych, które:
1) są użyteczne wyłącznie w związku z treścią cyfrową lub usługą cyfrową, które stanowiły przedmiot umowy;
2) dotyczą wyłącznie aktywności konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, które stanowiły przedmiot umowy;
3) zostały połączone przez przedsiębiorcę z innymi danymi i nie mogą zostać rozłączone bez nadmiernych trudności;
4) zostały wytworzone przez konsumenta wspólnie z innymi konsumentami, którzy nadal mogą z nich korzystać.
Projekt ustawy przewiduje także obowiązek przedsiębiorcy, polegający na konieczności udostępnienia konsumentowi na jego żądanie i na swój koszt, w rozsądnym terminie wytworzonych lub dostarczonych przez konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, inne niż dane osobowe. Obowiązek ten nie dotyczy jednak treści, które:
1) są użyteczne wyłącznie w związku z treścią cyfrową lub usługą cyfrową, które stanowiły przedmiot umowy;
2) dotyczą wyłącznie aktywności konsumenta w trakcie korzystania z treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, które stanowiły przedmiot umowy;
3) zostały połączone przez przedsiębiorcę z innymi danymi i nie mogą zostać rozłączone bez nadmiernych trudności.
Przedsiębiorca zwraca cenę w takiej części, która odpowiada usłudze lub treści cyfrowej, których obowiązek dostarczenia upadł na skutek odstąpienia od umowy. Na zwrot płatności przedsiębiorca ma 14 dni. Zwrot ceny następuje przy użyciu takiego środka płatności jaki został użyty przez konsumenta, chyba że konsument zgodzi się na inny środek płatności.
Przedsiębiorca może dokonać zmian w zakresie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej. Jeżeli zmiana nie jest niezbędna do zachowania zgodności z umową to można ją wprowadzić jedynie w przypadku:
– gdy umowa na to pozwana
– jedynie z jasnych przyczyn, wskazanych w umowie.
Nie dotyczy to jednak treści lub usługi dostarczanej jednorazowo.
O takiej zmianie przedsiębiorca informuje konsumenta, a ten ma możliwość wypowiedzieć umowę, o ile zmiana negatywnie wpływa na dostęp konsumenta do treści lub usługi- w ciągu 30 dni od dokonania zmiany lub poinformowania o niej, chyba że przedsiębiorca zapewni mu dostęp w wersji niezmienionej.
Wdrożenie przepisów dotyczących produktów cyfrowych rozwieje wątpliwości, które w związku z tym pojawiały się w obrocie, a także zapewni większą ochronę dla konsumentów. Ustawa zawiera definicję dostarczenia treści cyfrowej, co ostatecznie rozwiewa wątpliwości co do charakteru tej umowy. Wprowadzenie nowych przepisów powinno wiązać się z aktualizacją regulaminów dostawców usług i treści online. Przedsiębiorcy powinni także zapoznać się z nowymi uprawnieniami konsumentów oraz zadbać o ich przestrzeganie.
****
Podobał Ci się artykuł? Przeczytaj o zmianach dotyczących rękojmi i gwarancji konsumenckiej- link!
Jeśli chcesz być na bieżąco z tym, co robimy zaobserwuj nasz profil na Linkedin. Piszemy tylko o sprawach ważnych dla przedsiębiorców.
[1] https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/druk.xsp?nr=2425
[2] dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych (Dz. Urz. UE L 136 z 22.05.2019, str. 1 oraz Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 60; „DCD” lub „dyrektywa cyfrowa”.
